Türbülans Nedir? Neden Olur?

Türbülans, uçağınızın etrafındaki havada oluşan bir tür değişikliktir. Hava hiçlik değildir, su gibi bir sıvıdır. Hava akımları yukarı ve aşağı hareket eder, dalgalanır, yön ve hız değiştirir. Sert hava, yer seviyesinden seyir irtifasının çok üstüne kadar her yerde olur. Ancak uçuş yapanların yaşadığı en yaygın türbülansın üç yaygın nedeni şunlardır; dağlar, jet akımları ve fırtınalar.

Okyanus dalgalarının bir kumsalda kırılması gibi, hava da dağlarla karşılaştığında dalgalar oluşturur. Bir miktar hava ileri geri çekilirken, bazı hava kütleleri dağların kendilerine doğru yığılır ve yukarı çıkmaktan başka gidecek yerleri kalmaz. Bu “dağ dalgaları” da atmosfere geniş, hafif salınımlar şeklinde yayılabilir, ancak türbülans olarak deneyimlediğimiz birçok çalkantılı akıntıya da ayrılabilirler.

Türbülans Neden Olur?

Atmosfer akımındaki hava elementi sürekli hareket halindedir ve akışkandır. Uçaklar uçuş esnasında havadaki bu akım hareketliliğinden faydalanır. Uçağın düzenli bir şekilde uçabilmesi ve hareket değiştirici türbülans yaşanmaması için hava akımlarının uçağın kanatlarının altından ve üstünden düzenli olarak akması gerekir.

Türbülansa neden olan bazı şeyleri tahmin etmek daha kolaydır. Gök gürültülü fırtınalar, güneş etrafında ısıtılan hava, havadaki değişiklikler, dağlar ve diğer coğrafi yapılar hava aşağı ve yukarı hareket ettiğinde türbülansa neden olur ve bu dalgalanmaların etkisi uzun sürebilir.

Türbülansa Girmek Ne Demektir?

Türbülansa girmek, hava akımındaki değişiklik sebebiyle uçağın ufak veya şiddetli salınımlarla sarsılmasıdır. Uçak bu hava akımı düzelene kadar sarsılabilir veya titreyebilir.

Türbülanslar hava akımındaki dalgalanmanın şiddetine bağlı olarak hafif ya da şiddetli sarsıntılı geçebilir. Zaten bu esnada pilotlar ikaz anonsları yaparak durumu size ifade etmeye çalışarak emniyet kemerlerinizi de bağlamanız yönünde sizi uyarırlar. Emniyet kemerlerinizin bağlı olup olmadığından emin olmalısınız. Çünkü şiddetli türbülanslar yaşandığı taktirde uçak içerisinde düşme veya çarpma gibi durumlar yaşanabilir.

Türbülans Tehlikeli mi?

Türbülans genellikle zararsız ve tehlike arz eden bir durum değildir. Fakat bu durum havada ve ortada şiddetli bir hava akımına denk gelirse şiddetli sarsıntılar meydana getirebilir ve sarsıntılar da yolcular arasında düşme ve yaralanmalara sebebiyet verebilir. Farklı farklı sebeplerin etki ettiği değişken türlerde türbülans vardır. Gök gürültüsü, fırtına, bulutlardan gelen yukarı ve aşağı akıntıları, termal akımları veya aniden değişen rüzgar hızı veya yönünden kaynaklanan açık hava türbülanslarıdır.

Türbülanstan Kaynaklı Yaralanmalar Olur mu?

Federal Havacılık İdaresi’nden alınan istatistiklere göre her yıl yaklaşık olarak 58 pilotun türbülans sebebi ile yaralanmaktadır. Bu sayının üçte ikisi ise, uçuş görevlileri veya şiddetli sarsıntılarda emniyet kemeri takılı olmayan yolculardır. Bu da her yıl Amerika Birleşik Devletleri’nde uçan 800 milyon yolcudan yaklaşık 20’sinin türbülans sebebi ile yaralandığı anlamına gelmektedir. Ve bu durum genellikle 30.000 fit veya üzerinde olur.

Türbülans Uçağı Düşürür mü?

İnsanlarda şiddetli travmalara bile neden olabilecek türden türbülanslar yaşanabilir. Kişiler psikolojik olarak bu şiddetli sarsıntıların korku anı ile uçağı düşürebileceğini düşünebilmektedir. Fakat türbülanslar uçağı düşürmez. Çünkü uçaklar, her türlü türbülans olayına dayanacak şekilde özel olarak tasarlanmaktadır.

Bazı şiddetli sarsıntılara neden olan türbülanslar oldukça korkutucu yaşanabilir ama merak etmeyin ki pilotlar türbülans konusunda özel eğitimler alan kişilerdir. Sizin için en önemli nokta emniyet kemerlerinizin yolculuk süresince her an bağlı kalmasıdır. Türbülans nedeniyle korku yaşayıp tekrar uçak yolculuğu yapmaya çok korkan birçok yolcu vardır.

İlginizi Çekebilir: Hava Ambulansı Kiralama

Açık Hava Türbülansı Nedir?

Türbülans olarak açık hava türbülansları genellikle en çok tehlikeli olan türbülanstır. Çünkü bu açık hava türbülansları açık ve gökyüzünün çok iyi olduğu durumlarda gerçekleşir. Hatta havanın bu son derece güzel olması sebebi ile yaşanacak olan türbülans, hava durumu radarı tarafından alınamaz. Ve uçuş ekibindekilerin yolcuları koltuklarına dönmeleri ya da kemerlerini bağlamaları konusunda çoğunlukla uyaracak zaman olmaz veya uyaramazlar. Açık hava türbülansı çok tehlikeli olması sebebi ile türbülans sonrası yaralanmaların çoğu bu türbülans sonucu meydana gelmiştir.

Türbülansa Ne Sebep Olur?

Uçak türbülansına birçok çevresel faktör sebep olur. Ancak türbülansa neden olan en önemli faktör atmosferdeki değişikliktir. Türbülansa neden olan başka nedenler de vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

Termaller

Güneş ısısı, termikleri veya sıcak hava ceplerine yükselmek ve uçuş sırasında mevcut rüzgarlarla etkileşime girmek için tetiklediğinde, inişli çıkışlı bir yolculuğa neden olabilir. Termaller, ondan uzaklaşması gereken normal rüzgar akımlarına engel olarak hareket ederek türbülansa neden olur.

Alçak İrtifalarda Rüzgar

Yere daha yakın olan rüzgar sürtünmeye maruz kalarak akışı Dünya’nın yüzeyinden ve üzerindeki her şeyden etkilenir. Rüzgar yerde o kadar düz ve sabit değildir bu nedenle bu rüzgarın yönü ve hızındaki değişimler hafif şiddette türbülansa neden olur.

Diğer Uçaktan Uyanma Türbülansı

Wake türbülansı olarak bilinen bu türbülansta, bir uçağın başka bir uçak veya helikopterin yanından geçerken diğer uçağın dümen suyuna yakalandığında meydana gelmesidir. Uçaklar ne kadar büyük olursa o kadar büyük uyanmalara sebep olur. Uçakların havada tutunabilmesi, kaldırma kuvvetinin kanadın altına ve üstüne uyguladığı farklı basınçlar nedeniyle gerçekleşir. Bu basınç farklılığı nedeniyle, uçağın kanadının üzerinden akıp giden havanın, kanat ucunu terk ederken oluşturduğu anaforlar kıvrılarak birbirine aksi yönde dönen iki silindirik girdap oluşturur.

Kuyruk rüzgar türbülansı nedeniyle oluşacak kazaları önlemek için, sivil havacılık otoritelerince çeşitli düzenlemeler yapılıyor. Kazalar en fazla iniş esnalarında olduğu için de öndeki uçakla aradaki takip mesafesinin ayarlanması görevi, pilotla kule operatörlerine düşer.

Dağlar

Hava tıpkı bir sıvı gibi akışkandır ve tıpkı okyanuslarda meydana gelen büyük dalgalar gibi düşünülebilir. Hava, yüksek dağlarla karşılaştığında yukarı doğru yönlenerek uçaklarda türbülansa neden olabilir. Hava akımındaki değişime bağlı olarak türbülansın şiddeti de değişkenlik göstermektedir.

Gök Gürültülü Fırtınalar

Bu fırtınaların yarattığı türbülanslar adeta araştırmacılar tarafından yeni bir keşif, fırtınaların uzak göklerde inişli çıkışlı koşullar oluşturabileceğidir. Ulusal Atmosfer Araştırmaları Merkezi’nde (NCAR) bir türbülans araştırmacısı olan Robert Sharman, fırtına bulutlarının hızla büyümesinin havayı uzaklaştırarak atmosferde binlerce mil uzakta türbülansa dönüşebilecek dalgalar ürettiğini söylemektedir.

Pilotlar Türbülansı Nasıl Algılar?

Yerleşik bir hava durumu radarı, yoğun yağış alan alanları vurgular. Genel olarak yağmur damlaları ne kadar büyük olursa bulutlar da o kadar büyük olur ve bulutun içinde de o kadar sarsıntı olur. Pilotlar bulutun içinden veya etrafından uçabilir.

Pilotlar türbülansa uçtuklarında, muhtemelen uçağı türbülanstan çıkarabilmek için ellerinden geleni yaparlar. Uçuş türbülansı korkusunu ve hissini sadece yolcular yaşamaz. Aynı zamanda uçuş ekibi de bu durumları yaşar.

İlginizi Çekebilir: Aviyonik Nedir?